Интернет биздин жашообуздун ажырагыс бөлүгү болуп калды. Биз онлайн режиминде соода кылабыз, эсептешүүлөрдү төлөйбүз, баарлашабыз жана иштейбиз, бирок Интернетте ойлонбостон иштесеңиз, анда компьютериңизге вирус кирип, маанилүү маалыматтарды же акчаңызды жоготуп алуу коркунучу бар.
Тобокелдиктерди кыйла азайтуу үчүн, коопсуз Интернеттин жөнөкөй эрежелерин сактоо жетиштүү.
Фишинг натыйжа бербейт
Чоочун сайттарга кирип, фишингдин курмандыгы болуп калуу коркунучу бар. Фишинг - компьютердеги көз боемочулуктун өзгөчө түрү. Алдамчылар банктын же интернет дүкөндүн вебсайтына окшош жасалма вебсайт түзүшөт. Мындай сайтка логин, пароль же PIN киргизгенде, алар чабуулчуларга автоматтык түрдө белгилүү болуп калат. Фишингдин курмандыгы болуп калбоо үчүн:
- төлөгөн сайтты текшерүү (юридикалык дарегин, телефон номерин ж.б. көрсөтүү);
- калкыма терезелердеги шилтемелерди же белгисиз адресаттардан келген каттарда камтылган шилтемелерди колдонуп сайттарга барбаңыз;
- дүкөндүн төлөө барагында сайттын дарегинин башында кошумча s тамгасы бар экендигин текшериңиз: "http" ордуна "https" болушу керек. Бул маалыматтарды коргоонун коопсуз протоколу колдонулганын билдирет.
Корголгон почта ящиги
Чабуулчулар сизге банктын же башка белгилүү уюмдун атынан кат жөнөтө алышат. Билдирүүнүн тексти алуучуну ыкчам ойлонуп иш-аракеттерге түртүп тургандай кылып түзүлгөн. Кантип коргонуу керек?
- Кат келип түшкөн уюмдун расмий колдоо кызматына чалып, келип түшкөн маалыматтарды текшерүүнү эреже катары кабыл алыңыз.
- Электрондук почта жөнөтүүчүсү менен тааныш эмес болсоңуз, тиркемелерди ачпаңыз. Мындай файлдарды ачуу менен, сиз вирусту же зыяндуу шпиондук программаны компьютериңизге көрүнбөй туруп орнотуу коркунучу бар.
- Эгерде сиз эч кандай лотереяга катышкан жок болсоңуз, лотереядан утуп алган электрондук почталарды ачпаңыз.
Жүктөө жана кабатыр болбо
Керектүү программаны же башка материалдарды бекер жүктөп алуу менен, программа менен кошо вирус орнотуу коркунучу бар. Кантип андан сактанса болот?
- Программаларды иштеп чыгуучулардын расмий сайттарынан же белгилүү файл хостинг кызматтарынан жүктөп алыңыз.
- Катталуу талап кылынбаган сайттарда бир жолу колдонулуучу почта ящиктерин колдонуңуз. Ушундай жол менен спамдан жана жарнамалык трафиктен алыс болосуз.
Коопсуз соода
Интернет-дүкөндөрдө сатып алууларды жүргүзүүдө акча жоготпош үчүн, төмөнкү эрежелерди сактаңыз:
- Интернет-дүкөндөр үчүн өзүнчө картаны алыңыз, ал жерден сатып алууну талап кылганча көп акча которосуз. Бул сиздин негизги эсебиңиздин коопсуздугун камсыз кылат. Эң жакшы чечим - бул Интернет жана Virtuon сыяктуу карталар: алардын тейлөө чыгымдары төмөн.
- Картаңызды PayPal эсебиңизге байланыштырыңыз. Эгер сатуучу сизди алдап кетүүнү чечсе, бул акча кайтарып берүү кепилдигин берет.
- Сатып алуудан мурун, сын-пикирлерди окуп, базардын жана сатуучунун рейтингин текшерип, алданып калбаңыз.
